پاسخ جنبش روشنایی به حکومت
نویسنده : جامعه باز - کد خبر : 45068
۲۶ ثور , ۱۳۹۵
اشاره
این مطلب از سوی شماری از اعضای جنبش روشنایی به هدف روشن شدن نقاط ابهامی که در چند روز از سوی مسئولان حکومتی طرح شده، نوشته شده است. توضیحیه‌ای در ادامۀ خواست این جنبش است و مخاطب آن شهروندان و حکومت. روزنامۀ جامعۀ باز با حفظ رسالت رسانه‌ای‌اش از مقالات دیگری که در این باره نوشته می‌شوند، استقبال می‌کند.
مقدمه
براساس ماسترپلان توسعۀ برق، قرار است تا سال ۲۰۳۲ بخش عمدۀ کشور از برق برخوردار شود و نیاز افغانستان به انرژی تا حدی زیادی رفع شود. مبتنی بر این طرح، تا کمتر از ۲۰ سال دیگر قرار است افغانستان ۶۸ درصد نیاز خود را به برق، از منابع داخلی تولید کند و در کنار آن، معبر مهم برق از آسیای میانه به جنوب آسیا باشد؛ خطوطی که از برق آن‌ها افغانستان نیز برخوردار میشود. برای تطبیق طرح توسعۀ برق، خط برق ۵۰۰کیلوولت ترکمنستان به افغانستان کشیده خواهد شد. این خط برق بخش عمدۀ نیاز ما را به انرژی رفع می‌کند و در گسترش برق در افغانستان و فعال‌ساختن شرکت‌های صنعتی، کارخانه‌های معادن و تولید برق حرارتی به کار گرفته میشود. خط برق ۵۰۰کیلوولت ترکمنستان از شمال به کابل و ولایات همجوار آن و سپس به ولایات جنوبی و جنوب‌غربی خواهد رفت. برای استفادۀ مفید از آن در گسترش شبکۀ سراسری برق کشور و بهره‌برداری از آن در فعال‌ساختن کارخانه‌های منابع زیرزمینی و منابع تولید برق حرارتی، براساس ارزیابی و طرح شرکت آلمانی «فیشنر»، قرار است پس از عبور از سب‌استیشن پلخمری، مسیر بعدی آن دوشی-بامیان و میدان‌وردک باشد و از آنجا به سب‌استیشن چوک ارغندی و در شهر کابل و باقی ولایات برود. طرح ماسترپلان برق و نحوۀ توزیع آن از سوی شرکت «فیشنر» تهیه شده است و مسیر این خط پس از گذشتن از شبرغان و پلخمری و پس از آن از طریق ارغندی به کابل و سایر نقاط مرکزی و جنوب و جنوب‌غربی ادامه می‌یابد.
به‌رغم این طرح، شرکت برشنا و بانک انکشاف آسیایی در جلسۀ ۱۱ و ۱۲ فبروری ۲۰۱۳ در شهر اشتوتگارت آلمان، از شرکت فیشنر خواستند تا در کنار مسیر دوشی-بامیان-میدان‌وردک، مسیر سالنگ را نیز برای عبور خط ۵۰۰کیلوولت ترکمنستان به کابل، مطالعه کند.
پس از آن فاش شد که ارادۀ شرکت برشنا و حکومت برای عبور‌دادن خط برق ۵۰۰کیلوولت ترکمنستان از مسیر سالنگ قطعی است؛ تصمیمی که اعتراض‌های گسترده‌‌ای را در میان شهروندان، فعالان سیاسی، مدنی و شماری از تحلیل‌گران حقوقی برانگیخته است. در آخرین مورد، پس از آن‌که گفته شد در تاریخ ۱۱ ثور سال ۱۳۹۵ و در جلسۀ اول هفته کابینه غنی بر عبور این خط از مسیر سالنگ رأی داده، بسیاری از شهروندان و نمایندگان مجلس نسبت به آن اعتراض کردند و آن را غیر‌قانونی، خلاف ماسترپلان و ناعادلانه توصیف کردند. تنش بر سر این موضوع سبب شده است که تا‌کنون بسیاری از شهروندان در ولایت‌های بامیان، دایکندی، هرات، غور، بلخ و غزنی دست به راهپیمایی بزنند. شورای عالی مردمی که هماهنگ‌کنندۀ اعتراض‌ها در کابل است، نیز قرار است در همایش میلیونی‌‌ای در پایتخت، نسبت به این اقدام حکومت اعتراض کند و هشدار بدهد که طرح حکومت باید تغییر کند و خط ۵۰۰کیلوولت ترکمنستان از مسیر اصلی آن بگذرد.
تداوم این اعتراض‌ها سبب به‌میان‌آمدن گفت‌وگوها و پرسش‌و‌پاسخ‌های فراوانی شده است. شورای عالی مردمی برای روشن‌شدن این مسأله و پاسخ به مدعیات حکومت که در این چند روز به‌صورت رسمی و غیر‌رسمی طرح شده، پاسخ آن را به‌گونۀ مختصر می‌نویسد و امیدوار است که شهروندان در جریان کامل این مسأله قرار بگیرند.
دلایل حکومت برای تأیید مسیر «سالنگ»
با این‌که شرکت فیشنر در طرح خود مسیر بامیان را برای انتقال برق ۵۰۰کیلوولت ترکمنستان ترجیح می‌دهد، اما حکومت می‌گوید به چند دلیل مسیر سالنگ را انتخاب کرده است:
۱- طول پروژه: در مورد طول پروژه از دو مسیر سالنگ و بامیان سه گزارش متفاوت وجود دارد. در ماسترپلان سکتور برق افغانستان طول مسیر بامیان ۲۸۸٫۳ کیلومتر و مسیر سالنگ ۲۲۸٫۴ کیلومتر برآورد شده است. تفاوت این دو مسیر حدود ۵۹٫۹ کیلومتر، و مسیر سالنگ نزدیک‌تر است. گزارش‌های مقایسوی مسیر سالنگ و بامیان که توسط شرکت فیشنر منتشر شده است، نشان می‌دهد که مسیر بامیان ۲۹۶٫۳ کیلومتر و مسیر سالنگ ۲۱۶٫۵ کیلومتر است و تفاوت آن ۷۹٫۸ کیلومتر تخمین شده است. وزارت انرژی و آب مسیر بامیان را ۲۷۱ کیلومتر و سالنگ را ۲۱۰ کیلومتر ارزیابی کرده و تفاوت این دو مسیر را حدود ۶۱ کیلومتر اعلام کرده است. مبتنی بر این دلیل حکومت، طول لین مسیر بامیان به‌صورت تقریبی ۶۰ تا ۸۰ کیلومتر بیشتر از مسیر سالنگ است. بناءً فاصلۀ ۶۰ تا ۸۰ کیلومتری که در مسیر بامیان بر این خط اضافه میشود، یکی از دلایلی است که حکومت بر مبنای آن مسیر سالنگ را انتخاب کرده است.
۲- مدت اجرای پروژه: شرکت فیشنر در مطالعات امکان‌سنجی سال ۲۰۱۳ خود بیان داشته است که اجرای این پروژه از مسیر سالنگ به ۵۰ ماه و از مسیر بامیان به ۶۰ ماه زمان نیاز خواهد داشت، که تفاوت آن ۱۰ ماه میشود. شرکت برشنا نیز می‌گوید که در صورت برگزاری داوطلبی دوبارۀ این پروژه در صورت الغای مسیر سالنگ، حداقل به ۱۸ ماه وقت نیاز است و این باعث تأخیر در برق‌رسانی به ولایات جنوبی افغانستان خواهد شد که مطابق ماسترپلان تا سال ۲۰۱۷ باید تکمیل شود. دومین استدلال حکومت در این تفاوت ده‌ماهه زمانی است که در صورت اجرا از مسیر بامیان به ده ماه زمان بیشتر و از مسیر سالنگ به ده ماه زمان کمتر لازم است.
۳- هزینه: از نظر هزینۀ مالی این پروژه، مسیر بامیان به هزینۀ بیشتری نیاز دارد. براساس گزارش‌های ماسترپلان سکتور برق کشور، گزارش سال ۲۰۱۳ شرکت فیشنر و وزارت انرژی و آب، تفاوت هزینه به ترتیب ۲۱، ۳۴ و ۲۴ میلیون دالر برآورد شده است. اجرای این پروژه از مسیر بامیان طول پروژه را ۶۰ تا ۸۰ کیلومتر طولانی خواهد کرد و این تفاوت از لحاظ هزینه براساس گزارش‌های متفاوت بین ۲۱ تا ۳۴ میلیون دالر بودجه بیشتر نیاز دارد.
۴- حکومت هم‌چنین استدلال می‌کند که این پروژه توسط دونرها حمایت مالی میشود و وجه مالی بیشتر برای اجرای این پروژه از مسیر بامیان وجود ندارد.
۵- مقامات حکومت وحدت ملی به تکرار اعلام کرده‌اند که مهلت زمانی این پروژه از جانب دونرها آخر ماه اپریل سال ۲۰۱۶ بوده و فشار دونرها برای نهایی‌شدن تصمیم حکومت تا آخر اپریل باعث شده است که حکومت فیصله کند که این خط از مسیر سالنگ بگذرد.
پاسخ‌های جنبش روشنایی
۱- مطابق ماسترپلان بیست‌سالۀ برق (۲۰۱۲-۲۰۳۲) که توسط فیشنر تهیه شده است، مسیر لین برق ۵۰۰کیلوولت ترکمنستان از «دشت الوان به سب‌استیشن پلخمری و بعد از مسیر دوشی-بامیان و وردک به سب‌استیشن ارغندی در شهر کابل» تعیین شده است. این مسیر تکراراً در گزارش فیشنر ترجیح داده شده و حتا عبور خط برق ۵۰۰کیلوولت از مسیر سالنگ را «غیرممکن» دانسته است. از این‌رو ماسترپلان برق افغانستان، مهم‌ترین سند ملی برای برق و شبکۀ توزیع برق در افغانستان است. حکومت با تصمیم یک‌جانبه و خلاف قانون، ماسترپلان برق افغانستان را نقض کرده و خط برق ترکمنستان را از مسیری عبور می‌دهد که براساس نظریات سازندۀ ماسترپلان برق افغانستان (فیشنر) عبور این خط از مسیر سالنگ ناممکن و دشوار است.
۲- از نظر تأمین مالی عبور این پروژه از مسیر دوشی-بامیان-میدان‌وردک بر خلاف ادعای حکومت هیچ محدودیتی وجود ندارد. حکومت استدلال می‌کند که به دلیل نداشتن امکانات مالی کافی اجرای این پروژه از مسیر سالنگ ارزان‌تر و به‌صرفه‌تر است و حکومت بودجۀ اضافی بین ۲۴ تا ۳۵ میلیون دالری که برای انتقال این خط از مسیر بامیان لازم است را ندارد. اما اسناد دولتی و شرکت فیشنر نشان می‌دهد که بودجۀ منظورشده برای اجرای این خط برق حتا از مسیر بامیان نیز کافی است. درگزارش مقایسوی دو مسیر از لحاظ هزینه، قیمت اجرای پروژه از هردو مسیر چنین برآورد شده است:
الف: براساس ماسترپلان سکتور برق افغانستان قیمت مجموعی اجرای این پروژه از مسیر سالنگ ۱۱۳٫۸۸۲٫۵۲۴ میلیون دالر و از مسیر بامیان ۱۳۴٫۹۲۴٫۴۰ میلیون دالر.
ب: براساس گزارش شرکت فیشنر هزینۀ اجرای این پروژه از مسیر سالنگ ۱۶۰.۷۱۶.۳۹۶ میلیون دالر و از مسیر بامیان ۲۰۶.۷۵۴.۸۳۱ میلیون دالر.
ج: براساس محاسبۀ وزارت انرژی و آب هزینۀ اجرای این پروژه از مسیر سالنگ ۱۱۷٫۳۰۶٫۰۰۰ میلیون دالر و از مسیر بامیان ۱۴۲٫۰۸۵٫۳۰۰ میلیون دالر.
بر این مبنا، بالاترین برآورد هزینۀ اجرای این پروژه براساس تمامی محاسبات انجام‌شده، ۲۰۶ میلیون دالر است، حال آن‌که اسناد و مدارک نشان می‌دهد که حامیان و دونرهای این پروژه تعهد مالی به ارزش ۲۲۰ میلون دالر برای اجرای این پروژه به حکومت افغانستان داده‌اند. از مجموع این ۲۲۰ میلیون دالر، ۱۵۹ میلیون آن از طریق بانک انکشاف آسیایی، ۵۷ میلیون دالر آن از طریق صندوق وجهی انکشاف زیربنای افغانستان و ۴ میلیون دالر آن توسط حکومت افغانستان پرداخت میشود.
۳- حکومت اعلام کرده است که آن‌ها برای اجرای پروژۀ ۵۰۰کیلوولت ترکمنستان محدودیت زمانی دارد و زمان نهایی آن آخر ماه اپریل ۲۰۱۶ است، در حالی‌که اسناد رسمی این پروژه نشان می‌دهد که زمان نهایی مهلت بانک انکشاف آسیایی به حکومت افغانستان ماه دسمبر سال ۲۰۱۶ است؛ به این معنا که تا آخرین زمان برای آغاز مرحلۀ اجرایی این پروژه شش‌ونیم ماه دیگر باقی مانده است. بنابراین اگر در نزد شرکت برشنا و حکومت ارادۀ اجرای این پروژه از مسیر اصلی آن (دوشی-بامیان-میدان‌وردک) وجود داشته باشد، هیچ مانعی از نظر زمانی وجود ندارد. محدودیت زمانی یا (deadline) که حکومت از آن حرف می‌زند، واقعی و مستند نیست. این تاریخ از جانب حکومت صرفاً به منظور فریب افکار عمومی استفاده شده و مهلت نهایی مراحل اولیۀ این پروژه ختم ماه دسامبر سال ۲۰۱۶ تعیین شده است.
۴- بلی که مسیر بامیان ۶۰ تا ۸۰ کیلومتر طولانی، ۲۴ تا ۳۴ میلیون دالر پرهزینه‌تر و ده ماه زمان‌برتر از مسیر سالنگ است، اما در کنار آن، باید در نظر داشته باشیم که اعمار این خط برق از مسیر بامیان، برای تولید و توزیع انرژی در آیندۀ افغانستان یک امر حیاتی و مهم است. در صورت عبور این خط برق از مسیر بامیان، فابریکۀ برق حرارتی در آش‌پشتۀ بامیان ۱۲۰۰ میگاوات برق به شبکۀ ملی برق افغانستان وارد خواهد کرد. اما در صورت تغییر این خط از بامیان به سالنگ، هنگام اعمار فابریکۀ برق حرارتی در آش‌پشته مبلغ هنگفتی نیاز خواهد بود تا این برق را به شبکۀ ملی برق کشور وصل کند. پیدا‌کردن چنین بودجه‌‌ای دشوار است و هزینۀ انکشاف تولید برق کشور را که در ماسترپلان ۲۰سالۀ برق پیش‌بینی شده، ناممکن می‌سازد. افزون بر آن، عبور این خط از مسیر بامیان توزیع برق را عادلانه‌تر می‌کند و به منابع طبیعی افغانستان برق‌رسانی میشود تا استخراج آن‌ها زودتر شروع شود. معدن حاجیگک یکی از این منابع بزرگ طبیعی است که در صورت عبور این خط از بامیان با یک سب‌استیشن در میدان‌وردک (فیشنر) فعال خواهد شد.
۵- افزون بر همۀ این موارد، این خط برق اگر از مسیر بامیان بگذرد، پس از ارغندی به ولایات جنوب و جنوب‌غربی کشور منتقل خواهد شد. منطق ایجاد یک سب‌استیشن در ارغندی کابل همین است که افزون بر برق‌رسانی در کابل، در دو مسیر جداگانه از ولایت لوگر و مسیر شهر غزنی برق را به جنوب و جنوب‌غرب کشور منتقل کند. انتقال این خط برق افزون بر برق‌رسانی به ولایت بامیان و ولایات همجوار آن در سال‌های آینده، منابع تولید برق داخلی را فعال و منابع طبیعی را قابل استخراج و استفاده خواهد کرد. عقلانیت اقتصادی که رییس‌جمهور از آن سخن گفت، ایجاب می‌کند که این خط از بامیان اجرا شود، نه از سالنگ.
گزارش‌های مقایسوی از دو مسیر سالنگ و بامیان
برای فهم بیشتر از مشکلات تخنیکی، عقلانیت اقتصادی و سودآوری این پروژه، مواردی را از گزارش‌های مختلف ذکر می‌کنیم تا روشن شود که اجرای این خط برق از کدام یکی از مسیرهای مطالعه‌شده، منطقی‌تر، عملی‌تر و مفیدتر خواهد بود.
۱- گزارش مقایسوی شرکت فیشنر برای عبور‌دادن این لین برق از مسیر سالنگ و بامیان نشان می‌دهد که برای حفظ و مراقبت از لین‌های وارداتی میزان ریسک و خطر از مسیر سالنگ ۳ و از مسیر بامیان ۲ است؛ یعنی حفظ و مراقبت از مسیر سالنگ ۳۰ درصد سخت‌تر است. برای مثال در نظر بگیریم که یک برف‌کوچ می‌تواند برق وارداتی از مسیر سالنگ را برای مدت‌ها قطع کند، مانند برف‌کوچ سال ۱۳۹۳ که ترمیم آن ۵۵ روز طول کشید و برق کابل در طی این مدت قطع بود.
۲- از طرفی، گزارش مقایسوی دو مسیر که توسط کمیتۀ تخنیکی حکومت صورت گرفت، نشان می‌دهد که «سهولت در انجام کارهای ساختمانی» در مسیر بامیان بیشتر است؛ یعنی سرک‌های دسترسی به هرکدام از پایه‌های برق و کَندن‌کاری فونداسیون پایه‌های برق مورد مقایسه قرار گرفته و کمیتۀ تخنیکی میزان سهولت برای بامیان را ۶۰ و از مسیر سالنگ را ۴۰ خوانده است.
۳- مبتنی بر ارزیابی‌های فنی شرکت فیشنر، استفاده از مسیر بامیان برای عبور این لین برق از مواجهه با فضای تنگ و مشکلات دیگری که در گذرگاه سالنگ وجود دارند، جلوگیری می‌کند. در عین‌حال امکان اتصال برق تولیدشده از طریق نیروگاه‌های ذغال‌سنگ را که در امتداد مسیر بامیان ایجاد خواهند شد، میسر می‌سازد و ضمناً فراهم‌آوری انرژی به کابل و جنوب افغانستان را به واسطۀ استفاده از یک مسیر جداگانه تضمین می‌کند.
۴- شرکت فیشنر گفته است که برای انکشاف در مرحلۀ بعدی پروژۀ تولید برق آبی کنر A وB و افزایش تولید بند کجکی از طریق پروسۀ بهینه‌سازی و هم‌چنین نیروگاه‌های تولید انرژی از ذغال‌سنگ برای پروژه‌های استخراج معادن عینک و حاجیگک در امتداد مسیر بامیان پیشنهاد میشود.
۵- براساس اسناد، شبکۀ اتصال نیروگاه‌های ذغال‌سنگ در امتداد مسیر بامیان و شبکۀ انتقال برق به منطقۀ بامیان مستلزم ساخت یک خط دیگر خواهد بود که سرمایه‌گذاری‌های اضافی بسیار بالایی را می‌طلبد. عبور این خط برق از مسیر بامیان دولت را کمک می‌کند تا زودتر و با هزینۀ کمتر برای تولید انرژی برق از منابغ ذغال‌سنگ، اقدام و اهداف ماسترپلان برق افغانستان را تأمین کند. منابع حرارتی این مسیر ظرفیت تولید برق بالاتر از ۱۰۰۰ مگاوات را دارد. تولید این مقدار برق از منابع داخلی برای آیندۀ افغانستان حیاتی است و باید فعال شود.
۶- عبور این خط برق از مسیر بامیان براساس گزارش فیشنر برای دولت افغانستان این امکان را فراهم می‌آورد که با ایجاد یک سب‌استیشن در ولایت میدان‌وردک به معدن آهن حاجیگک برق‌رسانی شود و از منابع طبیعی افغانستان استفاده صورت گیرد.
۷- شرکت فیشنر در مطالعات خود آورده است که باید متذکر شد که پیشنهاد ما (شرکت فیشنر) برای انتقال لین جدید انرژی برق از مسیر هندوکش، مسیر بامیان است و هدف از آن این است که از ضررها و هزینه‌های اضافی قابل‌توجهی که ممکن است با انتخاب مسیر سالنگ ایجاد شوند، جلوگیری گردد.
۸- فیشنر در جمع‌بندی نظریات خود می‌نویسد که حتا اگر انتقال برق از مسیر سالنگ ممکن باشد، به خاطر دشواری‌ها، سختی‌ها و بندش‌هایی که در این مسیر وجود دارد، مسیر بامیان بهترین گزینۀ ممکن است.
۱۱:۵۰ ق.ظ در ثور ۲۶م, ۱۳۹۵
برادران وخواهران!
تأکیدمابراینست که؛
تاریخ افغانستان شاهدمنطق زورگوییِ که توسط هزاره ها رونماشده باشد، نیست، وهموخاطربوده است که باسپری شدن پنج هزارسال تاریخ این کشور، هنوزهم فقط مناطقی که همین قوم ساکن اند، ازنعمت روشنایی برق محروم است، درحالیکه اکثرمناطق دیگراین سرزمین چنین نیست. مادرصورتی طرفدارتداوُم و استقرار نظام کنونی هستیم که به تحقیق و بررسی کارشناسهٔ متخصصان داخلی و خارجی حرمت بگذارد و درپی تحقق عدالت واقعیِ باشد که حذف حقوق شهروندی و اجتماعی هیچ قوم و گروهی را از توسعه و انکشاف متوازن که متأثر ازکمکهای مالی جامعهٔ جهانی است، درنظرنداشته باشد وجلو مشت زورگویی را برای همیش بگیرد. درغیرآن:
بامنطق زوروحذف، هرگزجوردرنمی آییم. مشتی که بردانشجوبرداشته شد، عین آن را پس خواهیم داد. بیش از ٪۶۰ را دربرابرزورگویی ومهارنمودن انگیزهٔ حذف، قربانی داده ایم واین مبارزهٔ مردمی را که درکاهش استبدادمؤثربوده پاس میداریم؛ وشما مطمئن باشید که دیگرآن افکارپوچ قبیله سالاری وبرتریخواهی، ازافغانستان رخت سفربربسته است ودرنزدیکترین وقت، باهمت والای شما، به آن نقطهٔ پایان گذاشته میشود!